Tôm sạch vì môi sinh bền vững

Nuôi trồng và chế biến thủy sản ở ĐBSCL trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia, với mức bình quân 4 tỉ đô-la Mỹ/năm, trong đó có ngành tôm. Giá trị kinh tế cao, song việc đầu tư nuôi tôm cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là khi môi trường ao nuôi ngày càng ô nhiễm, dịch bệnh phát tán khó kiểm soát. Điểm bất lợi không nhỏ, chính là thị trường đầu ra tiêu thụ bấp bênh, sản phẩm tôm nguyên liệu chưa đáp ứng tốt nhu cầu chế biến xuất khẩu, nhất là tiêu chuẩn an toàn về hóa chất, kháng sinh. Nuôi tôm sinh thái, tôm sạch theo công nghệ xanh an toàn đang là giải pháp tích cực góp phần phát triển ổn định thế mạnh kinh tế thủy sản trong vùng.

Mô hình nuôi tôm sạch ứng dụng công nghệ cao của một doanh nghiệp tại tỉnh Sóc Trăng đạt hiệu quả cao. Ảnh: CTV

Hợp tác hiệu quả

Sản xuất thân thiện với môi trường là xu hướng phát triển tất yếu của nền nông nghiệp mang tính bền vững. Ðược sự hỗ trợ của Tổ chức Hợp tác Phát triển Ðức (GIZ), nông dân vùng ÐBSCL đang bắt đầu chuyển sang phương thức nuôi tôm theo công nghệ xanh, hứa hẹn khai thác hiệu quả bền vững cho thế mạnh kinh tế đứng đầu của vùng.

Gắn bó với nghề nuôi tôm hơn 20 năm và mạnh dạn đầu tư kinh phí để chuyển hướng sang mô hình nuôi tôm công nghiệp theo tiêu chuẩn sạch - an toàn từ năm 2017, nhưng đây là vụ đầu tiên ông Ngô Công Luận, Giám đốc HTX nông ngư 14 tháng 10 ở xã Hòa Tú 2, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng cảm thấy hài lòng vì năng suất và chất lượng của con tôm thành phẩm.

Từ những ao đất truyền thống, ông đã chuyển sang nuôi tôm theo mô hình công nghệ xanh tuần hoàn nước khép kín trên ao nổi. Do là mô hình mới nên ông Ngô Công Luận chỉ dành 300m2 làm 2 ao nuôi. Với diện tích này, ông bố trí 1 ao trên nền đất và ao còn lại làm khung thành nổi bằng rào sắt và cả 2 ao đều lót bạt nylon. Riêng ao bằng rào sắt đầu tư 55 triệu đồng do GIZ hỗ trợ.

Khác với kiểu nuôi tôm công nghiệp tuần hoàn nước đã áp dụng lâu nay, mô hình nuôi tôm công nghệ xanh có quy trình đưa nước từ ao nuôi ra túi biogas trước khi cho ra hệ thống kênh xả thải trong vuông, rồi mới dẫn nước trở lại trong ao nuôi để tái sử dụng. Ưu điểm của cách làm này là khả năng nguồn nước bị ô nhiễm từ các chất thải, tồn đọng trong quá trình nuôi gần như không xảy ra. Vì vậy với ông đây là mô hình mang tính hiệu quả bền vững.

HTX Nông ngư 14/10 là một trong những đơn vị ăn nên làm ra từ việc nuôi tôm sạch. Theo ông Luận, việc lạm dụng hóa chất, kháng sinh trong nuôi tôm là con dao hai lưỡi, chỉ mang lại cái lợi trước mắt nhưng để lại những hậu quả lâu dài về môi trường. Nói không với kháng sinh, nuôi tôm sạch trước tiên là tự bảo vệ mình, bởi giảm được chi phí và hiệu quả bền vững.

Chính nhờ tuân thủ những nguyên tắc nghiêm ngặt trong bảo vệ môi trường ao nuôi nên nhiều năm nay, đơn vị liên tục đạt hiệu quả kinh tế cao. Trên diện tích mặt nước thả nuôi tôm gần 30ha, mỗi năm HTX cung ứng cho thị trường khoảng 50 tấn tôm thương phẩm, lợi nhuận ròng mỗi năm thu vào hàng tỉ đồng.

Ông Ngô Tiến Chương, Chuyên gia kỹ thuật cấp cao GIZ, cho biết: "Ðầu tư cơ bản để thay đổi hệ thống nuôi mà tất cả người dân cùng có thể sử dụng được. Chứ chúng tôi cũng không đặt ra chỉ số cao quá để chỉ có doanh nghiệp làm được thôi. Góc nhìn của chúng tôi là dựa trên nguyên tắc bền vững, cả môi trường và kinh tế. Hướng đến những người nuôi quy mô nhỏ như thế này để bà con có thể đảm bảo được cuộc sống, cũng như là giảm thiểu được cái thất thoát của mình".

Không chỉ có HTX Nông ngư 14-10 hiện nay, GIZ còn triển khai dự án tại 6 điểm ở 3 tỉnh: Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau. Ngoài hỗ trợ 1 phần chi phí, Dự án còn triển khai hỗ trợ tập huấn kỹ thuật cũng như tổng kết, thí điểm, tổ chức hội thảo để chia sẻ kinh nghiệm và nhân rộng. Tổng vốn dành cho dự án khoảng 100.000 Euro, tương ứng khoảng 2,5 tỉ đồng.

Đầu tư các mô hình nuôi tôm sạch

Nghề nuôi tôm nước lợ của tỉnh Sóc Trăng, nói riêng và nhiều địa phương vùng ÐBSCL đã liên tục có nhiều cải tiến theo hướng chất lượng, an toàn. Nhờ mạnh dạn đầu tư các mô hình nuôi mới như: nuôi thâm canh, siêu thâm canh, tôm - lúa, tôm - rừng... mà nhiều năm qua, ngành tôm trong vùng có sự gia tăng về sản lượng và chất lượng. Tuy nhiên, việc phát triển nhanh các mô hình trên có nguy cơ làm ô nhiễm môi trường và phát tán mầm bệnh nếu không có giải pháp xử lý chất thải triệt để.

Ðể giải quyết tốt tình trạng này, với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, ngành thủy sản các địa phương đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền quản lí tốt yếu tố môi trường trong quá trình phát triển nghề nuôi. Ngoài ra, nuôi tôm theo hệ thống tuần hoàn khép kín, nuôi sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý nước bảo vệ môi trường, không sử dụng hóa chất, kháng sinh trong quá trình nuôi, cũng là phương thức nuôi tôm sạch, an toàn, mang lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững. Một trong những điển hình là mô hình nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng tại tỉnh Bạc Liêu.

Ông Hồ Thanh Tuấn, Phó trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) huyện Ðông Hải, Bạc Liêu, cho biết: "Gần đây Phòng NN&PTNT huyện phối hợp với các công ty, xí nghiệp xây dựng thương hiệu cũng như các chứng chỉ quốc tế để nâng giá trị con tôm từ đó bà con bán được sản phẩm giá cao. Và đặc biệt là mô hình nuôi tôm sinh thái sạch đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu".

Không phải đến khi GIZ triển khai Dự án nuôi tôm theo công nghệ xanh thì các tỉnh Sóc Trăng và Bạc Liêu mới quan tâm chú trọng vấn đề bảo vệ môi trường vùng nuôi bền vững. Thực tế, từ nhiều năm qua, 2 tỉnh có nghề nuôi tôm phát triển mạnh này đã ứng dụng tốt các phương pháp kỹ thuật để nuôi tôm sạch, tôm an toàn. Nuôi tôm theo công nghệ xanh sẽ là giải pháp tích cực ngăn chặn dịch bệnh phát sinh trong những vùng nuôi, vốn chưa xử lý tốt và kịp thời môi trường nước, do diện tích thả nuôi mở rộng quá nóng, quá nhanh. Không những vậy, các mô hình nuôi tôm sạch, nuôi tôm công nghệ xanh còn tạo tiền đề tiến tới không sử dụng kháng sinh và hóa chất trong nghề nuôi tôm, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi cao về chất lượng nông sản hàng hóa nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ.

Vùng sản xuất phía Bắc quốc lộ 1A của tỉnh Bạc Liêu gồm các huyện Hồng Dân, Phước Long và thị xã Giá Rai, trước năm 2000 vẫn còn là vùng đất phèn mặn, mỗi năm chỉ sản xuất 1 vụ lúa chờ mưa. Nhờ đưa con tôm vào sống chung trên đất lúa, bộ mặt vùng quê thật sự thay da, đổi thịt. Sản xuất tôm-lúa không chỉ là mô hình giúp nông dân đổi đời, mà còn mở ra hướng sản xuất bền vững cho 2 thế mạnh kinh tế của địa phương đó là xuất khẩu tôm sinh thái và hạt gạo sạch, chất lượng.

Ông Huỳnh Quốc Khởi, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bạc Liêu, cho biết: "Hiện nay tỉnh đã mở rộng diện tích tôm lúa trên 30.000ha. Ðịnh hướng đến năm 2025 mở rộng lên khoảng 43.000ha. Gần như sản xuất tôm lúa đều có khả năng là tôm càng xanh. Nên chúng tôi cũng khuyến cáo bà con tăng cường khoa học kỹ thuật để mở rộng con tôm càng xanh".

Bên cạnh hỗ trợ một phần chi phí chuyển đổi ban đầu từ tôm sú sang tôm càng xanh, Bạc Liêu cũng sẽ tiếp tục đầu tư hoàn thiện hạ tầng giao thông, thủy lợi giúp ổn định nguồn nước đảm bảo hiệu quả canh tác lúa tôm. Nhân rộng các mô hình sản xuất có hiệu quả, thân thiện với môi trường, thích ứng với quá trình biến đổi khí hậu cũng là góp phần thực hiện chủ trương và định hướng lớn của Chính phủ hướng phát triển bền vững vùng nông nghiệp trọng điểm ÐBSCL.

Theo NGỌC KHÁNH - HUY HIẾU (Báo Cần Thơ)