Độc đáo Lễ hội Kỳ yên

Lễ Kỳ yên nghĩa là lễ cầu an, là lễ tế thần Thành hoàng lớn nhất trong năm của một ngôi đình thần ở Nam Bộ. Đình làng ở Nam Bộ mỗi năm có 2 lệ cúng: Thượng Điền (khi thu hoạch xong) và Hạ điền (khi bắt đầu xuống ruộng), Kỳ yên có thể gộp chung với Thượng điền hoặc Hạ điền, cũng có thể một lễ riêng biệt tùy theo từng địa phương. Bởi nét văn hóa đã in sâu vào lòng bao thế hệ mà mỗi khi Lễ hội Kỳ yên diễn ra ở một ngôi đình nào đó, ta lại thấy người người, nhà nhà đổ xô về tỏ lòng kính nhớ các vị thần ngự trị nơi đó. Dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhiều người đội trên đầu mâm xôi, thịt hay hoa quả đến đình dâng lễ. Hình ảnh ấy thật đẹp! Nó nói lên công đức các bậc tiền nhân mãi mãi được thế hệ sau khắc ghi và sẽ tiếp tục tiếp nối để từ đời này sang đời khác bằng tất cả lòng tin thờ.

Thông thường, Lễ hội Kỳ yên được diễn ra vào 3 tháng cuối năm âm lịch hoặc 3 tháng đầu năm âm lịch. Tùy vào phong tục của mỗi địa phương, lễ cầu an sẽ diễn ra trang trọng. Dường như đã thành thói quen, cứ đến ngày lễ cầu an, không ai nhắc, người ta tự khắc sẽ nhớ đến và quay về. Không ít người đã ví von, Lễ Kỳ yên vui không thua gì ngày Tết. Bởi, 3 ngày lễ cờ hoa được trang hoàng lộng lẫy từ đầu ngõ đến cuối xóm. Người chen chân nhau tấp nập nối dài cả cây số để mong có mặt ở đình cúng bái. Quanh ngôi đình, những gánh hát lô tô vui nhộn hay xuất hiện nhiều trò chơi náo nhiệt, thu hút đông đảo bà con tham gia. Lại có nhà bày tiệc ăn mừng, đờn ca tài tử rộn ràng khiến lòng người khấp khởi không thôi!

Trong 3 ngày, Lễ hội Kỳ yên diễn ra với nhiều nghi thức, lễ tế như: thỉnh sắc, nghinh và tụng kinh cầu an, thỉnh sanh, túc yết, xay chầu, hát chầu, tế Tiền hiền hay Hậu hiền… lễ vật cúng là 1 con heo trắng đặt nầm sấp, xôi, trái cây, muối, gạo… Sau lễ cúng Thần nông, mọi người bắt đầu xẻ thịt, chế biến món ăn đãi khách. Lại nói về lễ Thỉnh sắc, nghi lễ gồm đầy đủ chiêng, trống, cờ, lọng, long đình cùng đội nhạc lễ, đội lân... đi đến chỗ cất giữ sắc thần. Thường thì sắc thần được để trong 1 ngôi nhà kiên cố của 1 vị chức sắc có uy tín trong vùng. Đến nơi, người có trách nhiệm vào tế 1tuần hương, 3 tuần rượu, đọc một bài văn tế ngắn gọn, xong đem sắc đặt vào long đình, rước về. Đến đình, phải cử hành thêm nghi thức an vị, gồm: 1 tuần hương, 3 tuần rượu và 1 tuần trà, rồi mới đưa tráp đựng sắc phong để trên bàn thờ thần nơi chính điện. Nét đặc trưng làm nên Lễ hội Kỳ yên là nghi thức xây chầu, hát bội. Về cách thức xây chầu, gồm: xây chầu văn, xây chầu võ và xây chầu bán văn, bán võ. Lễ này bắt nguồn từ quan niệm dịch lý của đạo Nho: thuận đạo trời (âm dương), an đạo đất (nhu cương) và hòa đạo người (nhân nghĩa). Ba đạo này có hòa hợp thì vạn vật mới hanh thông, tốt đẹp. Hát chầu tức hát bội, trước để cúng thần, sau để giúp vui cho dân làng. Tuồng hát bội mà các đình thường chọn là San Hậu (tôn vương), Phàn Lê Huê (tôn nữ soái), Tiết Nhơn Quý (tôn soái)...

Ở Thoại Sơn, Lễ cầu an ở đình Thoại Ngọc Hầu là một trong những lễ lớn nhất trong năm của huyện. Bởi ngày diễn ra Lễ hội Kỳ yên tại đình cũng là ngày Lễ hội Văn hóa truyền thống huyện Thoại Sơn, thu hút hàng ngàn người về đây để tỏ lòng tri ân đối với vị thần có công khai hoang mở cõi. Từ năm 2002, huyện Thoại Sơn đã tổ chức lễ hội văn hóa truyền thống nhằm phục vụ bà con nhân dân, không chỉ trong huyện mà còn ở khắp các nơi, đặc biệt là ở quận Sơn Trà (TP. Đà Nẵng), nơi đã sinh ra người con ưu tú Thoại Ngọc Hầu. Lễ hội hoành tráng với chương trình sân khấu hóa tái hiện hình ảnh danh thần Thoại Ngọc Hầu nam tiến khai hoang mở cõi, đào kênh, dựng bia lập làng.

Với những phong tục đẹp được lưu truyền và mong ước chính đáng của bà con về một lễ hội mang lại nhiều may mắn, phước lành, Lễ hội Kỳ yên sẽ luôn là chỗ dựa tâm linh vững chắc để bao người hướng đến những điều chân - thiện - mỹ.

Sân khấu hóa tưởng nhớ công đức danh thần Thoại Ngọc Hầu

Bài, ảnh: PHƯƠNG LAN