Làm lân đón Tết

Ghé thăm nhà ông Trần Văn Thành, trước sân nhà ngổn ngang những đầu lân, cái thì đã hoàn chỉnh, cái vẫn còn dở dang chưa được tô vẽ. Ông Thành cho biết, đang vào đợt cao điểm các đoàn lân đặt hàng chuẩn bị Tết nên phải làm siết. Hơn 50 năm gắn bó với con lân, cái trống nên đây không chỉ là nghề, mà còn là nghiệp. Từ nhỏ, ông đã theo đoàn lân của đình Châu Đốc đi biểu diễn. Ông cùng nhiều thành viên khác thành lập đoàn Lân - Sư - Rồng Liên Thanh Nghĩa tham gia biểu diễn vào mùa Lễ hội Đức Quản cơ Trần Văn Thành, Vía Bà Chúa Xứ núi Sam… đến tận Cà Mau, Kiên Giang. Sau đó, ông tự mài mò, học hỏi cách làm lân từ những người đi trước phục vụ nghề múa của đoàn, rồi chuyển hẳn sang làm đầu lân để bán cho đến nay.

Theo ông Thành, mỗi sản phẩm đầu lân làm ra chứa đựng cái hồn và vẻ đẹp khác nhau. Để có một đầu lân bắt mắt sống động và truyền tải được ý niệm người chơi mong muốn, người làm nghề phải có tính chịu khó, kiên nhẫn, đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ của người thợ, vì các khâu đều làm thủ công, từ việc tạo hình đến sơn màu, dán giấy, vẽ, trang trí... “Nghề này khá công phu, phải có thời gian. Khó nhất là khâu bông sườn và vẽ trang trí…” - ông Thành tâm sự. Khoảng tháng 7 (âm lịch), ông đã bắt tay vào tạo sườn cho đầu lân. Thông thường, để hoàn thiện một chiếc đầu lân phải mất từ 4-5 ngày với nhiều công đoạn như: bẻ sườn mây lợp trúc vô thành hình khuôn đầu lân, dán giấy và lợp vải kim sa lên khuôn để tạo hình, may thành hình, sơn vẽ hoa văn, dán họa tiết trang trí cho đầu lân thêm rực rỡ, khảm lông, trang trí các chi tiết như: mắt lân, mày mi, đường viền và cuối cùng là trang trí lông vũ… Khâu mất nhiều thời gian nhất là khâu dán giấy để tạo hình sản phẩm. Dựa trên khuôn có sẵn, nhúng giấy vào nước và đắp một lớp lên khuôn, dán thêm lớp giấy trắng, giấy báo và lớp giấy xi-măng có phết hồ. Các loại giấy này phải có độ dai, không bị nát vụn, hồ dán là loại có độ kết dính cao. Công đoạn này tương đối khó vì phải làm thật nhanh tay cho bề mặt láng mịn để dễ dàng cho công đoạn vẽ trang trí. Đầu lân dán xong được đem phơi nắng, đến khi keo thật khô thì tách ra khỏi khuôn, dùng kéo cắt thành hình bán nguyệt tạo vị trí cầm. Dùng một thanh tre chuốt mỏng, uốn viền quanh cổ lân tạo khung sườn chắc chắn và làm tay cầm cho người múa. Đến công đoạn quan trọng không kém là sơn, vẽ để thổi “hồn” cho sản phẩm, từng nét vẽ được thực hiện tỉ mỉ nhưng dứt khoát. Phải chú ý đến cách phối màu, tạo đường nét nhằm làm nổi bật thần thái của đầu lân. “Thần thái đầu lân hiện ngay trên đôi mắt, vì vậy khâu vẽ cực kỳ quan trọng. Bởi, qua nét vẽ sẽ toát lên hình ảnh lân hung dữ, hiền lành hay mạnh mẽ. Muốn được điều này, ngoài khéo léo đòi hỏi người thợ phải học được “bí quyết” riêng” - ông Thành tiết lộ.

Nghề làm đầu lân mang tính thời vụ, những đơn đặt hàng chủ yếu rơi vào các dịp Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, hay các dịp cúng đình… Mùa Tết năm nay, ông Thành bán và sửa chữa khoảng 30 đầu lân. Căn cứ vào độ lớn và trọng lượng mà lân được chia làm nhiều kích thước: lân tiểu, lân trung, lân đại. Giá bán bộ đầu lân (gồm: đầu lân, đuôi lân, quần múa và mặt nạ ông Địa) khoảng 2 triệu đồng/bộ, trống loại nhất có giá 1,8 triệu đồng/cái. Ngoài ra, để tăng thêm thu nhập cho gia đình, ông Thành còn làm thêm những dụng cụ khác như: cờ lễ hội, dùi trống, chập chã, các loại đuôi lân, đầu rồng, đuôi rồng, may đồng phục, vẽ rồng- phụng trên áo đội biểu diễn… Để giữ nghề, ông Thành còn nhận dạy miễn phí nghề làm lân và múa lân cho những thanh niên, trẻ con trong xóm, nhưng rất ít người theo học hoặc học xong thì không theo nghề lâu dài vì cuộc sống mưu sinh.

Đối với các “nghệ nhân” làm lân, tuy nghề mang lại lợi nhuận không cao nhưng mỗi sản phẩm đều là tâm huyết của họ đối với nghề, với mong muốn thắp lửa, giữ hồn cho một nghề truyền thống.

Những đầu lân sống động được chính tay ông Thành làm

Bài, ảnh: TRỌNG TÍN