Nâng giá trị lúa gạo từ mô hình kinh tế tuần hoàn

Qua đó, giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và các phụ phẩm trong quá trình sản xuất lúa, giảm thiểu lãng phí, giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra giá trị gia tăng cho ngành lúa gạo. Với khối lượng phụ phẩm lúa gạo khổng lồ, nước ta có nhiều tiềm năng để khai thác, phát triển sản xuất theo hướng kinh tế tuần hoàn để nâng cao chuỗi giá trị.

Xu hướng tất yếu

Theo ngành chức năng, kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để đạt được sự phát triển bền vững trong tương lai. Với nguồn phụ phẩm dồi dào từ ngành lúa gạo, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển kinh tế tuần hoàn nông nghiệp.

Không chỉ làm phân hữu cơ từ rơm, mà còn có các giải pháp khác để tận dụng nguồn phụ phẩm từ rơm như: sử dụng rơm trồng nấm, làm thức ăn và đệm lót sinh học cho chăn nuôi gia súc, phân hữu cơ từ rơm, biochar và biosilica từ trấu,...

Đây là những giải pháp tiềm năng giúp nâng cao giá trị gia tăng của phụ phẩm lúa gạo, đồng thời tạo ra năng lượng sạch và bền vững. Theo đó, việc triển khai thực hiện Ðề án Phát triển bền vững 1 triệu hecta lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL đến năm 2023 (Ðề án 1 triệu hecta lúa) cũng là cơ hội để nâng cao hiệu quả kinh tế tuần hoàn trong sản xuất và chế biến lúa gạo.

Theo ông Lê Thanh Tùng- Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp-PTNT), mỗi năm, sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL thải ra môi trường khoảng 24 triệu tấn rơm rạ nhưng chỉ có 30% rơm (7,4 triệu tấn) được thu gom, còn 70% rơm rạ bị người dân đốt hoặc vùi vào đồng ruộng, gây ô nhiễm môi trường, tăng phát thải khí metan và các khí nhà kính khác.

“Kinh tế tuần hoàn là một phương pháp tiếp cận nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái nông nghiệp và cải thiện hiệu suất kinh tế. Việc tận dụng được các nguồn phụ, phế phẩm từ sản xuất lúa có thể trở thành nguyên liệu cho các công đoạn tiếp theo, tạo ra một hệ sinh thái gồm các sản phẩm chất lượng cao.

Tổng lượng rơm rạ mỗi năm ở ĐBSCL khoảng 24,4 triệu tấn.

Việc di chuyển rơm đi khỏi đồng ruộng là một trong những giải pháp kỹ thuật quan trọng trong việc làm ra gạo phát thải thấp, mà Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp đang được triển khai ở ĐBSCL. Đồng thời, sẽ sử dụng được rơm để làm ra các sản phẩm khác”- ông Tùng cho biết thêm.

Nhận định kinh tế tuần hoàn từ lúa, gạo có thể giảm lượng phát thải, đóng góp vào sự tăng trưởng xanh của quốc gia, theo bà Yvonne Pinto- Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), có rất nhiều yếu tố để phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, sản xuất lúa, gạo.

Đối với điều kiện Việt Nam hiện nay, nông dân có vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Vì vậy, việc quan trọng nhất phải có những chính sách mang lại lợi ích cho nông dân để nông dân tham gia phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, gạo.

Cần giải pháp đồng bộ thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn

Thực tế cho thấy, thời gian qua nhiều địa phương vùng ÐBSCL, ngành chức năng đã hỗ trợ nông dân xây dựng và phát triển được nhiều mô hình hiệu quả trong sử dụng rơm rạ và trấu. Cụ thể như, sử dụng rơm trồng nấm sau đó tái sử dụng bã rơm để làm phân bón hữu cơ bón lại cho cây trồng hay sử dụng rơm làm thức ăn và làm đệm lót sinh học cho chăn nuôi gia súc…

Tại TP Cần Thơ, bà Phạm Thị Minh Hiếu- Chi Cục trưởng Chi cục Trồng trọt-BVTV Cần Thơ cho biết: Nếu trồng lúa truyền thống không tận dụng rơm, người nông dân có tổng thu nhập 86 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, nếu nông dân có tận dụng các sản phẩm từ rơm như dùng rơm để trồng nấm, làm phân hữu cơ từ bã nấm rơm, trồng lúa sử dụng phân hữu cơ này thì tổng thu nhập lên tới 133,5 triệu đồng/ha/năm.

Ðể thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, các chuyên gia kinh tế cho rằng, cần đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn và có hỗ trợ cần thiết cho nông dân. Cần có những chính sách và cơ chế khuyến khích phù hợp để thúc đẩy đầu tư của khu vực tư nhân, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cho nông dân.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp-PTNT Trần Thanh Nam cho biết, hàng năm, sản xuất lúa, gạo ở Việt Nam thải ra môi trường khoảng 40 triệu tấn rơm rạ. Nếu tính riêng 1 triệu hecta lúa (thực hiện Đề án Phát triển 1 triệu hecta lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL) thì có 13 triệu tấn rơm và 6 tấn rạ được thải ra mỗi năm.

Mặc dù đã có nhiều giải pháp được đưa ra để giải quyết nguồn rơm rạ nhưng thách thức lớn là phải có chương trình tổng thể mới tiêu thụ hết 13 triệu tấn rơm, 6 triệu tấn rạ. Do đó, cần phải có sự chung tay của cơ quan quản lý nhà nước, các chính sách, các doanh nghiệp, nông dân,... giải quyết vấn đề này.

“Trong phạm vi 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, hoàn toàn có thể thực hiện phát triển kinh tế tuần hoàn từ phụ phẩm rơm, rạ, trấu. Để thực hiện được điều này, đề nghị các đơn vị có liên quan có giải pháp để thực hiện các mô hình kinh tế tuần hoàn trong chuỗi ngành hàng lúa gạo trong thời gian tới.

Đề nghị Vietrisa kêu gọi các doanh nghiệp sản xuất giống, phân bón, vật tư nông nghiệp, thu mua lúa gạo,... cùng tham gia xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn đạt chuẩn trong phạm vi Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao. Song song đó, kiến nghị IRRI phối hợp Vietrisa hỗ trợ kỹ thuật xây dựng kế hoạch triển khai một số mô hình kinh tế tuần hoàn trong Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao.

Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp-PTNT xây dựng các cơ chế, chính sách cho mô hình kinh tế tuần hoàn nông nghiệp nói chung và ngành hàng lúa gạo nói riêng. Sở Nông nghiệp-PTNT các địa phương tham mưu UBND các tỉnh, thành quan tâm xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trên cơ sở Ðề án 1 triệu hecta lúa ở các địa phương để nhân rộng...”- Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) vừa phối hợp Sở Nông nghiệp-PTNT TP Cần Thơ tổ chức lễ khởi động mô hình kinh tế nông nghiệp tuần hoàn từ rơm và tham quan cánh đồng thí điểm mô hình “canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp” nhằm triển khai Ðề án 1 triệu hecta lúa được thực hiện tại huyện Vĩnh Thạnh (TP Cần Thơ). Lễ khởi động được tổ chức nhằm tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền và thúc đẩy phát triển, nhân rộng mô hình kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, nhất là việc quản lý, khai thác sử dụng tốt nguồn rơm rạ trong sản xuất lúa, tránh việc đốt bỏ rơm rạ trên đồng ruộng. Đồng thời, tạo điều kiện để nông dân nắm bắt thông tin, tiếp cận các công nghệ, thiết bị, máy móc cơ giới trong thu gom, xử lý rơm rạ để làm phân bón hữu cơ và phục vụ các quá trình sản xuất để nâng cao thu nhập, giảm phát thải.

Theo TRÀ MY (Báo Vĩnh Long)