Về Long An thăm những làng nghề

Ghé thăm xóm bánh tét Thủ Thừa

Bánh tét không chỉ là món đặc sản dân quê, đậm vị truyền thống mà còn là nét văn hóa lâu đời được người dân Long An gìn giữ cho đến nay. Ở Long An, bánh tét có mặt ở nhiều nơi nhưng hương vị nổi bật nhất và trở thành nghề truyền thống phải kể đến bánh tét Thủ Thừa.

Nằm nép bên dòng sông Vàm Cỏ Tây hiền hòa, thuộc địa phận ấp Vàm Kinh, xã Bình An, huyện Thủ Thừa, có một xóm bánh tét truyền thống tạo được “tên tuổi” bởi vị ngon cũng như chất lượng của bánh.

Theo những người thợ gói bánh “thâm niên”, để có một đòn bánh tét dẻo, ngon, đẹp mắt đến tay người dùng đòi hỏi phải có sự tỉ mỉ, khéo léo

Theo chia sẻ của người dân địa phương, nghề làm bánh tét có từ rất lâu và được “cha truyền con nối”. Không phải ngẫu nhiên mà bánh tét Thủ Thừa được lòng thực khách, bí quyết chính nằm ở sự tỉ mỉ, khéo léo từ cái tâm của những người thợ gói bánh. Có lẽ nhờ vậy mà trải qua bao thăng trầm của cuộc sống nhưng những lò bánh tét truyền thống nơi đây vẫn luôn “đỏ lửa” và được nhiều người ưa chuộng. Nếu là khách phương xa, cứ đến chân cầu Vàm Thủ, hỏi lò bánh tét Chín Mai hoặc Dì Tư là ai cũng biết.

Hàng ngày, khoảng 3 giờ sáng, xóm bánh tét này lại sáng đèn. Các dì, các chị cùng nhau chuẩn bị nguyên liệu để gói tiếp đợt bánh mới. Người thì rửa lá, gút nếp, đậu xanh, người thì xào nhân. Đàn ông thì đảm nhận nhiệm vụ vận chuyển, phân phối bánh đến các đầu mối. Trên khoảng sân rộng, mỗi người một việc, tất bật nhưng phối hợp nhuần nhuyễn. Mỗi công đoạn như xếp lá chuối, gói bánh, buộc bánh và nấu bánh đều được thực hiện nhanh gọn như một việc làm đã quá quen thuộc. Không khí ở xóm bánh tét vì vậy mà trở nên rộn ràng.

Bánh tét Thủ Thừa được ưa chuộng bởi độ dẻo, thơm, đậm vị quê hương

Tay thoăn thoắt, miệng hàn huyên, bà Nguyễn Thị Kiều Mai - chủ lò bánh tét Chín Mai, kể: “Tôi học nghề gói bánh tét từ mẹ và gắn bó đến nay hơn 30 năm. Từ ngày xưa, ông bà mình gói bánh đã chọn nguyên liệu rất kỹ càng nên bây giờ tôi cứ như vậy mà làm theo. Lá chuối phải to bản, không bị rách. Nếp gói bánh phải là loại nếp sáp trộn với đậu đen, dừa; nhân bánh được ướp gia vị vừa đủ; tay người gói khéo thì bánh tét ra lò mới đẹp, dẻo, ngon. Hiện có nhiều nơi buộc bánh bằng dây nylon nhưng tôi vẫn buộc bằng dây lác theo truyền thống để bánh được đẹp, chắc và an toàn sức khỏe cho người dùng”.

Bánh tét được gói bằng loại nếp sáp dẻo, thơm trộn với đậu đen, dừa, nhân bánh được ướp gia vị vừa đủ

Không chỉ có nhân đậu, mỡ quen thuộc, bánh tét Thủ Thừa còn được chế biến với nhiều loại nhân khác nhau, nào là nhân chuối, nhân dừa,... Theo những người thợ gói bánh “thâm niên”, để có một đòn bánh tét dẻo, ngon, đẹp mắt đến tay người dùng đòi hỏi phải có sự tỉ mỉ, khéo léo bởi nếu gói không chặt tay, bánh sẽ bị bở, không đẹp mắt. Kể cả khâu nấu bánh cũng rất quan trọng, khi nấu nếu chèn không chặt, bánh sẽ không chín đều, hoặc nhân bánh sẽ bị sống. Một mẻ bánh trung bình cần khoảng 7 giờ hoặc nhiều hơn nữa để nấu chín. Bánh nấu xong phải đợi thật nguội và đem treo cho ráo hẳn nước để bánh được dẻo và giữ lâu hơn. Dù được làm từ nguyên liệu ngon, gói công phu nhưng mỗi đòn bánh tét có giá rất bình dân, chỉ khoảng 20.000 đồng/đòn lớn.

Đến xóm bánh tét giữa lúc những nồi bánh tét bốc khói nghi ngút sẽ cảm nhận được mùi thơm nếp, lá chuối, đậu xanh quyện vào nhau. Hương vị đặc trưng ấy đã trở nên quen thuộc và là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân nơi đây.

Âm vang tiếng trống Bình An

Nếu bánh tét Thủ Thừa để lại hương vị khó quên cho thực khách thì tiếng trống Bình An ở làng quê Tân Trụ sẽ đưa khách đến thăm về với ký ức êm đềm của hội làng, đình đám. Làng trống Bình An có hơn trăm năm tuổi. Các nghệ nhân thế hệ này tiếp nối thế hệ kia, truyền nhau nghề làm trống để tiếng trống Bình An vang xa khắp mọi miền đất nước, thậm chí cả nước ngoài.

Nghệ nhân Tư An và cùng thành phẩm tại nhà mình

Theo con đường bêtông xuyên xóm nhỏ, khi nào nhìn thấy những ngôi nhà chất đầy phôi gỗ hoặc phơi trống đầy sân thì biết đã tới làng trống Bình An. Ở đó, ngày nay không còn nhiều người làm trống nhưng gia đình nào giữ nghề đều đã trải qua nhiều thế hệ tiếp nối nhau. Gia đình nghệ nhân Nguyễn Văn An (Tư An) đã có 5 đời làm trống. Nhà ông chất đầy phôi gỗ; trong kho, những tấm da trâu lớn phơi khô cứng dựng đầy. Gian chính nhà, nghệ nhân chất đầy trống với hình dáng, kích cỡ, màu sắc khác nhau. Có trống ghép từ những mảnh gỗ nhỏ, cũng có trống từ gỗ nguyên khối, trống nhỏ cầm trên tay, trống lớn thì hai người vòng tay ôm mới hết.

Nghệ nhân Tư An giới thiệu trống cho khách ghé thăm

Ngoài các loại trống truyền thống thường gặp: Trống trường, trống đình, trống chùa, trống cái, trống cơm,... còn có thêm các loại trống mới, làm theo yêu cầu khách hàng: Trống bát nhã, trống tiều, trống bóng,... Tất cả đều do nghệ nhân Tư An tự mày mò, học hỏi làm ra. Ông chia sẻ: “Mỗi chuyến đi giao lưu hoặc có dịp đi đâu đó, thấy trống lạ là tôi để tâm tìm hiểu. Trước hết là phải nghe được âm thanh của trống như thế nào, công dụng hoặc vai trò của trống trong dàn nhạc ra sao rồi về nhà tự mày mò, nghiên cứu cách thức làm được chiếc trống đó với âm thanh chuẩn và hay”. Có lẽ vì vậy mà dù không chơi nhạc nhưng nghệ nhân Tư An am hiểu khá sâu, rộng về nhiều thể loại âm nhạc khác nhau, từ dân gian, truyền thống đến hiện đại của nhiều dân tộc khác nhau cả trong và ngoài nước.

Theo nghệ nhân Tư An, chất lượng một chiếc trống tùy thuộc vào chất lượng, độ khô của gỗ và da trâu cùng sự khéo tay, tài hoa của người thợ. Tùy theo từng loại trống, kích cỡ và chất liệu gỗ mà giá sẽ dao động từ vài triệu đồng đến hàng trăm triệu đồng một chiếc. Những chiếc trống chất lượng cao được làm từ gỗ tốt, da tốt thì tuổi thọ trống có thể lên đến trên 30 năm. Tiếng trống qua thời gian không có nhiều thay đổi.

Hoa hậu H'Hen Niê đến thăm nhà nghệ nhân Tư An (Ảnh: Ban Tổ chức Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Long An năm 2022)

Để làm được một chiếc trống tốt, nghệ nhân phải mất rất nhiều thời gian, công sức bởi hầu hết công đoạn đều làm bằng tay, sử dụng sức người là chủ yếu. Nặng và khó nhất có lẽ là bịt trống, khi đó người thợ phải dùng rất nhiều sức và cả sự khéo léo, tài hoa của mình để vừa có thể căng phẳng miếng da trâu khô cứng theo đúng yêu cầu, vừa cố định da chính xác để cho ra đời thành phẩm trống có chất lượng cao. Có khi phải mất hàng tháng, thậm chí cả năm để có thể hoàn thành.

Trống Bình An vốn nổi tiếng về chất lượng, mẫu mã. Nghệ nhân làng trống vẫn miệt mài gìn giữ nghề truyền thống, dùng sự khéo léo, tài hoa của mình để đưa tiếng trống vang xa.

Trải qua bao thăng trầm, những làng nghề vẫn tồn tại và phát triển bởi những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp luôn được con người chú tâm gìn giữ./.

Theo HUỲNH HƯƠNG - QUẾ LÂM (Báo Long An)