Ở tuổi 84, nghệ nhân Trần Văn Đức (Trần Minh Đức, Hai Đức), đón niềm vui khi vừa được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Trọn cuộc đời gắn bó với nghiệp đờn ca tài tử, cải lương, nghệ nhân Hai Đức còn là người sáng chế đờn sến 3 dây “độc nhất vô nhị”.
Lão nghệ nhân Hai Đức bên đờn sến 3 dây.
Nhà của nghệ nhân Hai Đức ở phường Thường Thạnh, quận Cái Răng (TP. Cần Thơ), nép mái dưới cây xanh, bóng mát. Nơi trang trọng của ngôi nhà, ông treo cây đờn sến 3 dây cùng bộ nhạc cụ gắn liền với đam mê của ông. Cạnh đó là Bằng Danh hiệu vinh dự nhà nước Nghệ nhân ưu tú mà ông vừa nhận được. Ông Hai Đức cười: “Tết năm nay bác Hai ăn lớn, niềm vui thật trọn vẹn sau nhiều năm cống hiến”.
Lớn lên ở địa phương có truyền thống đờn ca tài tử, từ nhỏ nghệ nhân Hai Đức đã yêu thích bộ môn này. Ông “tầm sư học đạo” và may mắn được thọ giáo hai danh sư bậc nhất thời bấy giờ là Sáu Hóa, Hai Duyên. Nhờ vậy, ngón đờn của ông Hai ngày một điêu luyện, giọng ca cũng kha khá, ông đi đờn cho các gánh cải lương. Đến nay, hơn 60 năm theo đuổi đam mê, dù về sau này ông không đi con đường chuyên nghiệp mà đúng chất “tài tử”, nhưng lúc nào ông Hai cũng xem đờn ca tài tử là tri kỷ, là tiếng lòng.
Nhiều năm qua, ông Hai Đức cộng tác với giảng viên Lê Đình Bích (Trường Đại học Cần Thơ) để giới thiệu đờn ca tài tử cho học viên nước ngoài. Ông còn góp phần giúp các học viên, nghiên cứu sinh nước ngoài hoàn thành luận án với những đề tài về âm nhạc dân tộc Việt Nam. Họ coi ông như người cha, người thầy và là “pho tư liệu sống” về đờn ca tài tử Nam Bộ.
Nhắc đến ông, dấu ấn để đời và được coi là cống hiến lớn cho đờn ca tài tử đương đại chính là sáng chế thành công đờn sến 3 dây. Thoạt nghe, dân trong nghề sẽ ngạc nhiên: “Sến gì mà sến 3 dây?”. Nhưng có thật, đó là cây đờn sến mang thương hiệu “Hai Đức Cần Thơ”.
Đờn sến truyền thống có 2 dây, 12 phím nhưng đờn sến của ông Hai Đức cải tiến có 3 dây và 14 phím âm. Nhờ thêm dây thêm phím, tiếng đờn sến thêm được chữ “tì” kết âm song thinh với dây số 1. Dây số 3 vừa trợ âm cho tiếng đờn trầm ấm, nhất là những chữ xuống “xàng” sẽ mượt mà, trữ tình hơn. Đờn sến 3 dây biến hóa điệu nghệ, khi trỗi khúc nhạc vui làm rộn rã lòng người mà khi khảy khúc nhạc ai, oán, càng não nùng, man mác... Nghệ nhân Hai Đức còn lý giải thêm, đờn sến 2 dây tượng trưng cho “Trời” và “Đất”, với 3 dây, ông thêm yếu tố “Người” vào, với sự xúc cảm, yêu thương.
Ở tuổi 84, ông Hai Đức vẫn đều đặn sinh hoạt đờn ca tài tử cùng các tri âm. Không nề hà tuổi tác, dù là những nghệ nhân 30, 40 hay 50 tuổi... ai mê đờn ca tài tử thì ông xem như bạn. Và khi tiếng đờn, tiếng ca hòa điệu, không còn là tuổi tác, đẳng cấp, cái còn lại trong ông là tình yêu đờn ca tài tử.
Đọc nhiều
