Mạch sống kinh tế ven đôi bờ Cái Lớn, Cái Bé - Bài 3: “Khúc hát” giữ nghề đóng tàu

Nghề đóng tàu cá gắn liền với miệt biển Kiên Giang, giống như con nước Cái Lớn, Cái Bé lúc đầy lúc vơi, có thời rộn ràng nhưng cũng lắm phen trầm lắng. Giữa vòng xoáy thời gian và làn sóng công nghệ ngày một hiện đại, những người thợ đóng tàu nơi đây vẫn kiên cường bám trụ, giữ chặt tay nghề như giữ gìn một phần hồn cốt của vùng đất ven biển.     

Ông Nguyễn Văn Ảnh, người có hơn 40 năm làm nghề đóng tàu đang dùng ròng rọc kéo gỗ đóng tàu. Ảnh: TIỂU ĐIỀN

40 NĂM “THỔI HỒN” VÀO GỖ

Ụ tàu Minh Thuận nằm nép mình dưới chân cầu Cái Lớn. Giữa ngổn ngang những thanh gỗ, mùi dầu và mùn cưa đặc trưng, ông Nguyễn Văn Ảnh, 72 tuổi, ngụ phường An Hòa, TP. Rạch Giá đang cẩn thận kiểm tra những đường ghép nối giữa các tấm ván gỗ trên thân con tàu đang dần thành hình. Chiếc áo ướt đẫm mồ hôi, khuôn mặt sạm nắng khắc họa rõ nét những dấu ấn của hơn 4 thập kỷ gắn bó với nghề đóng tàu. Đôi bàn tay chai sạn, thô ráp nhưng vẫn còn rất linh hoạt, thoăn thoắt kiểm tra từng đường ghép nối, gõ nhẹ lắng nghe âm thanh vọng lại. Ánh mắt ông không rời khỏi những mạch gỗ, như thể đang “đọc” từng thớ gỗ để cảm nhận sự chắc chắn và kín khít của chúng. “Làm nghề này phải có cái tâm, cái tình. Chỉ cần một chỗ hở nhỏ cũng gây nguy hiểm cho ngư dân. Vì vậy, từng chi tiết dù nhỏ nhất trên thân, vỏ tàu đều phải quan tâm”, ông Ảnh vừa nói, vừa cẩn thận đưa ngón tay rà theo đường ghép gỗ đã được trám keo. Với ông, mỗi con tàu không chỉ là một phương tiện đi biển mà còn là cả một tác phẩm nghệ thuật, kết tinh từ sự cần cù, tỉ mỉ và kinh nghiệm tích lũy qua bao năm tháng.

Sinh ra và lớn lên tại TP. Rạch Giá, nơi có nghề đi biển phát triển từ rất lâu. Từ lúc còn nhỏ, ông Ảnh đã làm quen với cưa, đục. Đến khi trưởng thành, ông theo học nghề và gắn bó với các ụ tàu gần nhà. Cuộc đời ông Ảnh dường như đã “đóng đinh” vào những con tàu. Hơn 40 năm kinh nghiệm, từ những công đoạn sơ khai nhất đến khi một con tàu hoàn chỉnh hạ thủy, ông Ảnh luôn vận dụng toàn bộ kiến thức tích lũy và sự sáng tạo để tạo ra những chiếc tàu đáp ứng mọi yêu cầu khắt khe của chủ tàu. Chính sự cẩn thận, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm cao trong công việc đã giúp ông được nhiều chủ tàu tin tưởng, đặt đóng mới và sửa chữa nhiều tàu. Hàng chục năm trong nghề, ông Ảnh đóng mới khoảng 100 chiếc tàu và sửa chữa hàng trăm tàu lớn nhỏ, góp phần vào sự phát triển của ngành khai thác thủy sản địa phương.

Những người thợ đóng tàu làm việc cực nhọc trên cao.

Để tạo ra những con tàu vững chãi, đủ sức đương đầu với sự khắc nghiệt của thời tiết và biển cả, cần đến đôi bàn tay tài hoa và khối óc sáng tạo của những người thợ đóng tàu. Công việc những người thợ đóng tàu nặng nhọc. Họ hầu như phải làm việc liên tục ngoài trời, đa số công đoạn đóng tàu đều làm bằng thủ công, thỉnh thoảng gặp sự cố, tai nạn ngoài ý muốn. Ngày nay, dù đã có nhiều thiết bị hiện đại hỗ trợ, nhưng những kỹ thuật truyền thống vẫn còn đóng vai trò quan trọng. Các công đoạn như hơ ván gỗ trên lửa để uốn cong theo khung tàu hay chèn mạch chống thấm chỉ có thợ kinh nghiệm dày dặn như ông Ảnh mới có thể thực hiện thành thạo. “Lớn lên ở vùng ven biển, tôi hiểu rõ những hiểm nguy, nỗi nhọc nhằn của những chuyến đi biển dài ngày. Chỉ một sơ suất nhỏ trong quá trình đóng tàu cũng có thể đe dọa tính mạng của ngư dân. Vì vậy, mỗi lần đóng hay sửa chữa tàu, tôi và anh em thợ luôn làm đặt sự cẩn thận và tỉ mỉ lên hàng đầu”, ông Ảnh chia sẻ với giọng đầy trách nhiệm.

 “LỬA NGHỀ” VẪN ÂM Ỉ CHÁY

Nghề đóng tàu ở Kiên Giang đã tồn tại hàng trăm năm, hình thành từ nhu cầu khai thác thủy hải sản của ngư dân. Dọc các dòng sông nối ra biển như Cái Lớn, Cái Bé có thời điểm hàng chục xưởng, ụ tàu chuyên đóng mới và sửa chữa tàu cá mọc lên. Theo những bậc cao niên trong nghề, thời hoàng kim, không khí lao động ở các ụ tàu sôi nổi từ sáng sớm đến tối muộn, đơn hàng từ trong và ngoài tỉnh đổ về tấp nập. Nghề đóng tàu không chỉ giúp hàng trăm lao động địa phương có việc làm mà còn tạo nên một nét văn hóa lao động đặc trưng, gắn liền với cuộc sống cư dân vùng biển.

Ngày nay, dù không còn sôi động như trước, nhiều ụ tàu như Năm Chiếm, Nhựt Quyền, Út Diều, Minh Thuận vẫn miệt mài hoạt động. Mỗi con tàu ra đời là kết tinh của bàn tay người thợ, của sự nhẫn nại, khéo léo và niềm đam mê với nghề truyền thống.

Tuổi ngoài 60, ông Huỳnh Minh Tuất, ngụ phường Rạch Sỏi, TP. Rạch Giá hàng ngày vẫn chạy xe máy đến ụ tàu làm việc. Hơn 30 năm gắn bó với nghề, ông Tuất chứng kiến bao thăng trầm của ngành đóng tàu Kiên Giang. Ông trăn trở: “Khoảng 10 năm trở về trước, không khí ở các ụ tàu dọc sông Cái Bé, Cái Lớn sôi động lắm. Nghề đóng tàu phát triển mạnh, khách hàng từ khắp nơi tìm đến đặt đóng tàu biển. Nhưng vài năm gần đây, các ụ tàu vắng khách hẳn, ít đơn hàng đóng mới, chủ yếu sửa chữa. Anh em thợ không có nhiều việc làm, một số bỏ nghề tìm kiếm cơ hội khác. Một số còn bám trụ lại để chờ cải hoán, sửa chữa, sơn sửa định kỳ các tàu”.

Thợ đóng tàu đang tiến hành khoang đục gỗ để sửa chữa tàu.

Tình yêu với nghề đã ăn sâu vào máu thịt, khiến ông Tuất không thể dứt bỏ. Dù không ít lần gặp tai nạn nghề nghiệp, thậm chí ngã từ giàn giáo, nhưng ông Tuất vẫn kiên trì bám trụ. Ông Tuất nói: “Việc đóng tàu vất vả, nhưng mỗi khi nhìn thấy những con tàu mới hạ thủy, ngư dân ra khơi thuận buồm xuôi gió, tôi cũng vui lây và có thêm động lực để tiếp tục làm nghề. Còn sức khỏe, tôi sẽ còn làm”. Hiện bình quân mỗi ngày, ông Tuất kiếm được 400.000 đồng từ việc đóng, sửa chữa tàu. Để có thu nhập ổn định, ông phải làm việc ở nhiều ụ tàu khác nhau.

Là thế hệ thứ hai theo nghề đóng tàu, anh Danh Xứng, 35 tuổi, ngụ xã Hưng Yên, huyện An Biên có hơn 15 năm làm nghề đóng và sửa chữa tàu. Kinh nghiệm chưa dày dặn bằng những bậc tiền bối nên anh Xứng thường làm công đoạn trám keo và sơn tàu. Anh hiểu rõ sự vất vả, hiểm nguy của nghề đi biển nên càng thôi thúc anh học hỏi, trau dồi kỹ năng và hy vọng một ngày nào đó sẽ tự tay đóng được những con tàu mới, hiện đại, phục vụ ngư dân vươn khơi, bám biển. Dù biết con đường phía trước còn nhiều thử thách, nhưng ngọn lửa đam mê với nghề đóng tàu vẫn âm ỉ cháy trong lòng của người thợ này. “Tàu mới hạ thủy cũng mang theo bao hy vọng của ngư dân. Nghề đóng và sửa chữa tàu góp phần phục vụ ngành khai thác thủy sản của tỉnh. Tôi sẽ cố gắng học hỏi từ các chú, các bác để có thể tiếp tục duy trì và phát huy nghề truyền thống của quê hương”, anh Xứng chia sẻ với ánh mắt đầy quyết tâm.

Các ụ tàu nằm ven hai bên bờ sông Cái Bé.

Hoàng hôn dần buông xuống trên sông Cái Lớn, nhuộm một màu vàng cam lên những ụ tàu dọc bờ. Tiếng máy cưa, tiếng búa cũng thưa dần, nhường chỗ cho sự tĩnh lặng của buổi chiều muộn. Chúng tôi rời đi, chiếc vỏ máy xa dần những ụ tàu. Ngoảnh đầu nhìn lại, vẫn còn thấy thấp thoáng những khung tàu gỗ sừng sững như những bộ xương cá khổng lồ, một vài người người thợ vẫn còn nán lại, tỉ mẩn với những công đoạn cuối cùng trong ngày. Dòng sông vẫn chảy và những con tàu sẽ tiếp tục được “thổi hồn” bên bờ sông Cái Lớn, chở bao ước mơ vươn khơi của ngư dân miền biển Kiên Giang.

(Còn tiếp)

TÚ LY - TIỂU ĐIỀN - THANH DƯ